Klimaat en milieu, het zijn thema’s die politiek bovenaan de agenda staan. De druk wordt vanuit Europa flink opgevoerd en dat leidt steeds vaker tot wapengekletter in ons polderland. Bij SAOZ zien we in de praktijk hoe de grote groene ambities leiden tot groeiende risico’s, onzekerheid en schade. En weten we ook: dit is pas het begin.
Klimaatverandering raakt de hele wereld. Europa heeft zich gecommitteerd aan de SDG’s (Sustainable Development Goals) en dat leidt ook in Nederland tot steeds verdergaande wet- en regelgeving. Die werkelijkheid zien we buiten vaak nog niet zo maar op de bureaus van SAOZ al wel.
Wat er op ons afkomt met betrekking tot klimaat en milieu is gigantisch en gaat diep ingrijpen op bijna alle terreinen: van wonen en werken tot mobiliteit en energie. En van de inrichting van onze openbare ruimte tot het aantal parkeerplaatsen voor onze deur.
Wet- en regelgeving
Het juridisch interpreteren van milieu-gerelateerde zaken en het in kaart brengen van de schaderisico’s is een spel waarvan de regels én het speelbord constant – en steeds sneller – veranderen. De druk is gigantisch. Eén praktijkvoorbeeld: per 1 januari 2023 moet elk kantoor minimaal energielabel C hebben. Als een kantoor niet aan deze eisen kan voldoen, dan mag het niet meer als kantoor worden gebruikt.
Deze verplichting staat in het Bouwbesluit 2012. Hoe ga je zorgen dat die gebouwen voldoen aan de nieuwe standaard? Welke kosten brengt dat met zich mee? Wat gaan de huurders doen? Grote ambities, grote gevolgen.
Alles is milieu
Binnen de vakgebieden van SAOZ gaat milieu in de basis over afstand houden. Wat mag wel en niet binnen bepaalde afstand van windturbines, woonwijken, fabrieken en bedrijventerreinen. Maar ‘technisch milieu’ gaat ook over het weren van oude diesels uit de stad, autoluwe binnensteden, CO2 opslag, waterbergingsgebieden en zelfs parkeerbeleid.
Alles is met alles verbonden en bijna alle zaken hebben vandaag de dag een milieucomponent. Toch zijn er drie thema’s waarbij de problematiek zich het duidelijkst manifesteert als het gaat om risicoanalyses, planschade en nadeelcompensatie:
- Wind
- Zon
- Water
Windturbines: hoge bomen
Waar de botsende belangen misschien nog wel het meest zichtbaar worden is bij windturbines. Een ruimtelijke ingreep waar je letterlijk en figuurlijk niet omheen kunt. En dan hebben we het nog niet eens over (het gebrek aan) draagvlak. Het zijn ‘hoge bomen’. Die vangen nou eenmaal veel wind. We willen een kleinere ecologische footprint dus we gaan meer windenergie opwekken. Maar zodra je windturbine zegt, zeggen wij: afstand, geluid en slagschaduw.
Ook heb je te maken met de PR 10-5 contour: de plaatsgebonden risicocontour waarbinnen in feite niks mag. Dat is de zone van wiekoverdraai. Daaromheen ligt de PR 10-6 contour: de plaatsgebonden risicocontour waarbinnen geen kwetsbare objecten mogen liggen. Denk aan bedrijven, grote kantoorruimten, kinderdagverblijven, ziekenhuizen … eigenlijk alle plaatsen waar veel mensen tegelijkertijd kunnen verblijven. En die contouren leiden tot conflicten.
Door hun grote milieucirkels worden windturbines bij voorkeur op de rand van het eigen terrein geplaatst. Maar the shit hits the fan als de veiligheidscontouren van de één over de grond van een ander gaan. Daardoor heeft de buurman schade. Deze problematiek zien we ook bij het plaatsen van windturbines tegen gemeente-, provincie- en zelfs landsgrenzen.
Om het nog gecompliceerder te maken: als bestaande windturbines uit de subsidie lopen of technisch afgeschreven zijn en dus vervangen worden (repowering) is opschaling de trend. Dat wil zeggen een hogere mast en een grotere rotor. Maar hoe groter de rotor, hoe groter de zone van de wiekoverdraai is, dus hoe groter de milieucirkels worden. Gevolg: meer schade voor de omgeving.
Zonneparken
Er is veel onderzoek is gedaan naar de effecten van windturbines op huizenprijzen. De meeste recente studies vinden effecten van zo rond de 2-5%. Voor zonneparken zijn er nog nauwelijks studies gedaan en zijn de effecten dus onzeker. Verwacht mag worden dat deze effecten veel lokaler zijn. Dat komt vooral doordat zonneparken maar maximaal een meter of twee boven het maaiveld uitsteken en geen geluid maken of grote bewegende delen hebben.
Zet er een landschappelijke haag omheen en je ziet ze niet. Bij woningen kijken we echter ook naar “het karakter van de omgeving”. Voor nabij gelegen (agrarische) bedrijven is het belangrijk dat hun exploitatie ongehinderd kan doorgaan en dat zij onderdeel blijven uitmaken van het agrarische gebied.
Water
Nederland zal de komende decennia haar relatie met water grondig moeten herzien. Van oudsher zijn we gewend het water te weren; we malen het weg of we houden het tegen. Klimaatverandering heeft die relatie op z’n kop gezet. We kampen al jaren met verdroging van ons land.
Tegelijk zien we steeds meer heftige buien, waarbij soms een hele maandvoorraad water binnen een half uur valt. Dat water kan de verdroogde grond niet opnemen, dus spoelt het weg of verdampt het weer. We zullen water beter op moeten vangen en slimmer distribueren.
Het proces van het inrichten van die waterbergingen of retentiegebieden is inmiddels zo goed als voltooid. Op Rijks- en Provinciaal niveau wordt gekeken of waterkracht een bijdrage kan leveren aan de energietransitie. De waterschappen staan voor andere uitdagingen.
Door bijvoorbeeld het dalende grondwaterpeil neemt de verzilting van onze bodem toe. Hierdoor krijgen boeren problemen, want zout water is niet goed voor de gewassen en de vruchtbaarheid van de bodem. Ook de natuur verandert door verzilting, wat weer gevolgen heeft voor de Natura 2000 gebieden.
Deze unieke combinatie van factoren leidt ertoe dat waterschappen steeds vaker te maken krijgen met botsende belangen, conflicten en schadeclaims. En voorlopig zien we bij SAOZ dat tij in elk geval niet keren. Naast claimafwikkeling voor waterschappen, worden we dan ook steeds vaker betrokken in de eerdere fase van beleidsontwikkeling. Immers: vooraf inzicht in mogelijke schaderisico’s voorkomt veel ellende verderop.
Hete hangijzers
Biomassacentrales en de mestvergisters zijn echte “Not in my backyard” bestemmingen. Bij het halen van de klimaatdoelen spelen deze een cruciale rol, was lang de consensus in politiek Den Haag. Na recente onderzoeken liggen ze echter onder vuur.
Ze zouden helemaal niet duurzaam zijn. De stikstofcommissie van Johan Remkes adviseerde onlangs het kabinet om te stoppen met subsidies voor het bijstoken van biomassa. Eerder al concludeerde de Europese koepel van nationale wetenschappelijke academies (EASAC) dat de miljoenensubsidies die Nederland uittrekt voor biomassacentrales, weggegooid belastinggeld is. Echt een hoofdpijndossier voor veel partijen.
Een ander voorbeeld waarbij je ziet hoe hard de belangen botsen is bij de ontwikkeling van hyperscale datacenters. Nederland heeft een unieke infrastructuur als het gaat om internet. In Zeewolde komt een reusachtig datacenter van een Amerikaans bedrijf.
En er moeten nog meer datacenters in de Flevopolder komen. Samen vragen deze rond 2030 twee tot drie keer zoveel stroom als de hele stad Amsterdam. Datacenters zijn echter ook bezig te vergroenen en streven ernaar om energie te betrekken uit hernieuwbare bronnen. Dit zijn met name windturbines en ze zoeken ook afnemers van hun restwarmte.
Schade en schande
De stikstofproblematiek is breder, denk aan PAS en PFAS, met alle gevolgen van dien. We zien ook steeds vaker zaken rond waterstof-verkooppunten, CO2 opslag, Warme-koude opslag, op fossiele brandstof gestookte elektriciteitsproductiebedrijven en gasgestookte warmtevoorzieningsinstallaties.
Gemeente en provincie nemen steeds vaker een (klimaat gedreven) standpunt in: we willen het niet, of in elk geval niet hier. De één spreekt er schande van, de ander lijdt schade. Allereerst de eigenaren van dat soort installaties. Maar direct daarna ook de ondernemers en burgers die ervan profiteren. Hun energie zal toch echt ergens anders vandaan moeten komen. Windturbines dan maar? En zo is de milieucirkel weer rond …
Milieu in ons dna
Vrijwel alle zaken waar wij bij SAOZ mee te maken krijgen bevatten een milieucomponent. Soms expliciet, soms impliciet. Maar het is vrijwel altijd specialistisch maatwerk. Helemaal waar het om BEVI-contouren gaat (Besluit Externe Veiligheid Inrichtingen). We hebben indertijd geadviseerd rondom de ondergrondse CO2 opslag in Barendrecht, hebben geholpen met het sluiten van de LPG verkooppunten, het beëindigen van chloortransporten en het sluiten van vuurwerkverkooppunten rond de vuurwerkramp in Enschede.
Kortom, milieu zit in ons dna.
Wilt u daar meer over weten of heeft u een uitdaging waarin milieu een rol speelt? Dan schakelt u SAOZ in voor risicoanalyses, taxaties, planschade en/of nadeelcompensatie.
